آشنایی با شاهنامه فردوسی
شاهنامه اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی دربرگیرنده حدود ۶۰٬۰۰۰ بیت و یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین سروده‌های حماسه‌ای جهان است که سرایش و ویرایش آن دست‌آورد سی سال رنج و تلاش خستگی‌ناپذیر این سخن‌سرای بزرگ ایرانی است.
شاهنامه به نام «خداوند جان و خرد» آغاز می‌شود. اینکه از صفات بی‌کران خداوندی، بر جان آفرینی و خردبخشی او تکیه می‌کند، نشان‌دهنده این است که مهم‌تر از هر چیزی جان است و زندگی که باید با خردمندی توام باشد و همان طور که موضوع سخن در سراسر شاهنامه عشق به زندگی و آسایش و نیکبختی انسان‌ها و پرهیز از آزار دیگران و نفرت از جنگ و کشتار و خونریزی و ویرانگری است. زندگی انسان‌ها و اندیشه و رفتار آنها باید بر پایه خرد باشد و سرپیچی از آن مایه تیره‌روزی است.
ویژگی‌های هنری شاهنامه
شاهنامه نگاهبان راستین سنت‌های ملی و شناسنامه قوم ایرانی است. شاید بدون وجود این اثر بزرگ، بسیاری از عناصر مثبت فرهنگ آبا و اجدادی ما در طوفان حوادث تاریخی نابود می شد و اثری از آنها به جا نمی ماند. فردوسی شاعری معتقد و مومن به ولایت معصومین علیهم السلام بود و خود را بنده اهل بیت نبی و ستاینده خاک پای وصی می دانست و تاکید می کرد که:
گرت زین بد آید، گناه من است
چنین است و آیین و راه من است.
احیاکننده‌ی زبان پارسی
زمانی که ایران توسط اعراب فتح شد؛ دیری نپایید که در جای‌جای آن نام اعراب و گویش آنها به چشم می‌خورد و زبان و ادبیات پارسی بی‌رحمانه درحال فراموشی بود. در این میان فردوسی، سخن‌سرایی مشهور، تصمیم به سرودن شاهنامه گرفت و با انتشار آن نام و آوازه آریایی‌ها را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت و به رخ همگان کشید.
وی در این باره می‌گوید:
نمیرم از این پس که من زنده‌ام که تخم سخن را پراکنده‌ام
شاهنامه از سه بخش تشکیل می‌شود که در زیر برایتان شرح می‌دهیم:
- بخش آغازین آن که اساطیری یاد می‌شود، روایتگر سلطنت پادشاه اول، کیومرث است که تا پایان حکومت فریدون ادامه می‌یابد.
- بخش میانی شاهنامه، به سبک پهلوانی نوشته شده که از داستان‌های مختلف به‌نام: به‌تخت نشستن منوچهر و شورش کاوه آهنگر، داستان سیاوش و بازگشت کیخسرو به ایران و همچنین جریان رستم و سهراب و جنگ دوازده رخ سخن می‌گوید. این بخش با داستان کشته‌شدن رستم و سلطنت پسر اسفندیار (بهمن) به اتمام می‌رسد.
- بخش پایانی شاهنامه، تاریخی سروده شده که فردوسی داستان فرمانروایی بهمن و همچنین حکومت اسکندر مقدونی در ایران را روایت می‌کند. در اتمام این بخش شاهد جریان سلطنت اشکانیان و تاج‌برداشتن بهرام گور و همچنین پایان بزم های هفت‌گانه انوشیروان هستیم که فتح ایران توسط اعراب به دنبال دارد.
شاهنامه را از تأثیرگذارترین و بزرگ‌ترین سروده‌های ادبی جهان می‌شناسند که جاودانگی سنت‌های ملی، اصالت و اقوام ایرانی را به دنبال داشته و همچنین تحسین بزرگان ادبی نظیرِ ویکتور هوگو و گوته را برانگیخته است. هانس هاینریش شِدِر، ایران‌شناس آلمانی، در مراسم بزرگداشت شاهنامه و سراینده آن متنی را در رابطه با بررسی شاهنامه و تحسین فردوسی سخنرانی کرد که در تاریخ ۲۷ سپتامبر ۱۹۳۴ (پنجم مهر ۱۳۱۳) برگزار شد؛ این گرامیداشت در برلینِ آلمان صورت گرفته بود.
دوبیتی هاي زیبا از فردوسی
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
ز دانش اولین به یزدان گرای
کجا هست و باشد همیشه به جای
به دانش ز یزدان شناسد سپاس
خنک مرد دانا و یزدان شناس
دگر آن که دارد ز یزدان سپاس
بود دانشی مرد نیکی شناس
به دانش فزای و به یزدان گرای
که او باد جان ترا رهنمای
بپرسیدم از مرد نیکو سخن
کسی کو بسال و خرد بد کهن
که از ما به یزدان که نزدیکتر
که را نزد او راه باریکتر
چنین داد پاسخ که دانش گزین
چو خواهی ز پروردگار آفرین
به گیتی به از مردمی کار نیست
بدین با تو دانش به پیکار نیست
سر راستی دانش ایزیدیست
چو دانستیش زو نترسی ؛ بدیست
